Nederland onderschat volgens experts opnieuw de risico’s van extreme winters, de uitval van gaswinning nu Rusland niet levert en er te weinig gasimport is. Het Groningse gasveld gaat bovendien in oktober dicht. Lector Martien Visser van de Hanzehogeschool Groningen waarschuwt dat een enkel incident de prijs al opjaagt: de recente uitval van een Noors gasveld bijvoorbeeld liet tarieven direct stijgen. Er komt krapte aan nu China economisch herstelt en meer gas opkoopt.
LNG
In havens van Rotterdam en Eemshaven meren in een treintje enorme schepen af. In hun bolvormige tanks zit sterk afgekoeld vloeibaar gemaakt gas (lng). Na verwarming in terminalfabriekjes op land, stroomt lng er in omvang zeshonderdvoudig uit. Gasunie pompt het in pijpleidingen naar de industrie en huishoudens. Sinds de inval van Poetin in Oekraïne houdt Nederland Russisch gas liefst buiten de deur, en gaat die vulling met gas uit Qatar en de VS vanaf zulke schepen dag na dag gestaag door.
Staatssteun
Afgelopen winter kwamen Nederlandse huishoudens bij torenhoge energieprijzen dankzij staatssteun met broekscheuren door de energiecrisis. EU-landen spraken af hun gasbergingen voor komende winter voor meer, zeker 90 procent, te vullen. Dat Europese doel heeft Nederland hartje zomer binnenkort gehaald. „Maar dat komt ook doordat de voorraden al goed gevuld waren vanwege een warme winter”, zegt energiespecialist Hans van Cleef van adviesbureau Publieke Zaken.
De gasprijs op de groothandelsmarkt daalt sinds de winter gestaag, met af en toe uitschieters, van 67 euro per megawattuur naar nu 25 euro. Ook in de zomer verbruikt Nederland veel gas: de raffinaderijen draaien volop en op hete dagen zetten huishoudens massaal de airco aan. Energiecentrales aangedreven door gas draaien op topcapaciteit om stroom te leveren. Toch is de ’vraag naar gas relatief laag’, aldus Gasunie.
Nerveus
Maar energie-experts zijn nerveus, blijkt uit een rondgang. Een recente storing bij gasreus Noorwegen bijvoorbeeld joeg eerder de gasprijs meteen omhoog. Vanaf augustus gaan grote Noorse gasinstallaties in onderhoud. „Dan bestaat er een kans dat de prijzen toch weer stijgen”, waarschuwt energiebedrijf Vattenfall.
„Dat er nog veel haken en ogen zitten aan de vulling van gasvoorraden zie je aan het verschil in prijsverwachting”, zegt Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. „Nu kost gas 30 cent per kuub, dat wordt eind dit jaar 50 cent op de gasmarkt. Normaal is het verschil 5 cent, vaak ook minder. Dit grote verschil tekent een zeer nerveuze markt.”
„Voordat er paniek ontstaat, moet je nu al ingrijpen met inkopen voor komende jaren”, zegt energiespecialist Hans van Cleef van consultant Publieke Zaken. „Dat is de les uit afgelopen jaren. De gasprijs wordt niet bepaald door vraag en aanbod, maar vooral door de verwachting daarvan zoals het verloop van een oorlog.”
Gokken
Dan helpt het niet dat Nederland naast inkoop van langetermijncontracten voor gas met Qatar, de VS en Australië ook ’vooral blijft gokken’ op aankopen op de dag- of spotmarkt, zegt Van Cleef. „Die prijs daar schiet heel erg op en neer.” Afgelopen winter was gemiddeld warm, de gas- en stroomprijs daalde door minder vraag. Vlak de kans op een volgende zeer strenge winter niet uit, zegt Visser. „En voor de terminals voor gaslevering ligt de haven vol schepen. Maar de vraag is of dat aanbod blijft als China meer gas vraagt en de Verenigde Staten minder leveren. Nederland wandelt eigenlijk op de rand van een klif.”
„Ons geluk is dat de Chinese economie tot nu achterblijft. Maar de vraag herstelt al en Nederland zal dit najaar concurrentie krijgen van Chinese opkopers”, zegt Van Cleef. Dat jaagt de prijs op.” Afgelopen week steeg de gasimport van Europa met zeventien procent vergeleken met een week eerder. „Maar schepen van de VS gaan nu ook al naar China en India”, zo ziet Van Cleef de prijs oplopen. „Ik maak me absoluut zorgen.”
Energieslurper
Energieslurper China blikte ruimer vooruit. „Een les voor Nederland, China sloot half juni een contract met Qatar, dat de Chinezen twintig jaar vier miljoen ton gas per jaar gaat leveren. Zo sluit het meer contracten. Dat is gas waar Nederland niet meer aan kan komen”, zegt energiedeskundige Ronald de Zoete. „Je kunt beter iets te veel inkopen dan te weinig. Dat overschot raak je wel kwijt, misschien met enig verlies. Maar dat is beter dan een tekort hebben.”
Ruim de helft van de gasrekening wordt bepaald door energiebelastingen. „Daar kan het kabinet ook minderen als de prijs voor consumenten te hoog dreigt te worden”, aldus Visser.
Het prijsplafond dat het kabinet invoerde, en de hoogte van energierekeningen dempt, verdwijnt eind dit jaar. De inkoopprijs voor energiebedrijven loopt voor komende maanden al op. Begin volgend jaar geldt bijna het dubbele van het huidige tarief.
Hoger
Die stijging krijgen consumenten goeddeels op hun bordje. „Energiebedrijven spreiden dit termijnprijsrisico wel door in delen in te kopen. Maar er zullen richting de winter hogere prijzen komen”, verwacht Hans de Kok, directeur van tariefvergelijker Pricewise. „Er komen meer vaste energiecontracten voor een jaar tot drie jaar, maar de prijzen daarvan kunnen relatief hoog zijn. De oude lage prijzen van 2021 en eerder keren voorlopig niet terug.”
©De Telegraaf
