- De EU kent met het EU ETS een beprijzingssysteem voor CO2-uitstoot
- Om de concurrentiepositie van Europese bedrijven ten opzichte van niet Europese concurrenten te beschermen, ontvangen sommige bedrijven nu gratis emissierechten
- Om de gratis rechten te kunnen afbouwen (Fit-for-55) zonder de concurrentiepositie te benadelen, heeft de Europese Commissie een CO2-grensheffing (CBAM) geïntroduceerd
- CBAM maakt dat de CO2-uitstoot van producten die buiten Europa zijn geproduceerd ook beprijst worden
- Hoewel CBAM voor veel bedrijven goed werkt, zijn er nog enkele tekortkomingen die de EC zou kunnen aanpassen om het voor alle bedrijven een goed werkend instrument te laten zijn:
- CBAM houdt geen rekening met export van Europa naar andere werelddelen
- De marginale kosten van bedrijven die minder gratis rechten ontvangen stijgen met 100%, terwijl niet-Europese bedrijven hun hogere kostprijs voor de Europese markt kunnen middelen
- En CBAM geldt alleen voor enkele grondstoffen, maar niet als deze al in een product zijn verwerkt
De Europese Unie (EU) kent verscheidene beleidsmaatregelen om thema’s zoals het halen van de klimaatdoelstellingen aan te pakken. Een van deze maatregelen is het beprijzen van CO2-uitstoot door middel van het EU Emissiehandelssysteem (EU ETS). Dit systeem is in 2005 ingesteld om door middel van beprijzing bedrijven te stimuleren te verduurzamen. Een maatregel die door de industrie wordt toegejuicht en tot op heden ook goed blijkt te werken.
Doordat CO2-prijzen niet overal worden gehanteerd, ervaren bedrijven die wel onder zo’n schema vallen een concurrentienadeel. Daarom ontvangen veel van de sectoren die onder het EU ETS vallen momenteel nog gratis emissierechten om concurrerend te blijven met vergelijkbare producenten in veel niet-Europese landen. Sommige sectoren kosten simpelweg meer tijd om te verduurzamen dan andere. Toch wil de Europese Commissie (EC) van deze gratis emissierechten af, en heeft met het ‘Carbon Border Adjustment Mechanism’ (CBAM) een maatregel bedacht die het gelijke speelveld in stand moet houden en weglekrisico’s moet tegengaan.
Het CBAM legt een heffing op de kostprijs van goederen en beprijst daarmee ook de uitstoot die vrijkomt bij het produceren buiten de EU. Hieronder vallen diverse productgroepen, namelijk ijzer en staal, meststoffen, cement, aluminium, elektriciteit en waterstof. CBAM is geïntroduceerd in drie fases om deze gratis emissierechten, tijdens het afbouwen van de hoeveelheid hiervan, te vervangen. Naarmate het aandeel gratis emissierechten afneemt, nemen de kosten voor CO2-uitstoot toe. De CBAM-regeling geldt voor importeurs van CBAM-goederen die buiten de EU geproduceerd zijn. Hierdoor worden producten die niet in de EU geproduceerd zijn net zoveel beprijsd voor de uitstoot als Europese goederen die binnen de EU worden geconsumeerd.
Waar in de basis CBAM een goed idee is om een heffing te implementeren op goederen die geproduceerd zijn buiten de EU, en daarmee de Europese industrie te beschermen en tegelijkertijd de positieve werking van Europees klimaatbeleid te vergroten naar het mondiale klimaatbeleid, zijn er ook verbeterpunten te vinden. Zo is CBAM enkel gericht op de import van grondstoffen die onder de heffing vallen naar de EU en houdt het geen rekening met export. Ook houdt de regeling geen rekening met het gegeven dat de kostprijsberekening voor een product dat buiten de EU is geproduceerd anders is dan voor een product dat binnen de EU is geproduceerd. Verder wordt er wel een heffing berekend over de grondstoffen, maar niet over de producten die geïmporteerd worden waar deze grondstoffen al in verwerkt zijn. Deze en enkele andere tekortkomingen beschrijven we in dit rapport.
Tot slot komen we met enkele aanbevelingen die de werking van het CBAM zouden verbeteren en het eigenlijke doel – een gelijk mondiaal speelveld voor de Europese producenten én het stimuleren van verduurzaming met behulp van beprijzing – overeind houden.