Sinds het begin van zijn werkzame carrière nemen ze bij Hans van Cleef thuis hun jaarlijkse ‘echte’ vakantie (dat wil zeggen, langer dan één week) op in het najaar. Hij is dan ook net weer terug als hij deze column schrijft. “Vlak voor mijn vakantie werd ik gevraagd of ik positief of negatief was over het klimaatbeleid: de behaalde resultaten en de vooruitzichten voor de komende periode. Bezig met de waan van de dag en vermoeid door alle dingen die op korte termijn spelen, ben je snel geneigd om pessimistisch te zijn over de huidige gang van zaken. Er speelt immers nogal wat.”
Zo staan de kranten zowat dagelijks vol met berichten over de problemen rondom netcongestie, waardoor de verduurzaming vertraagt. De Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) benadrukte dat het halen van de doelen voor 2030 nagenoeg onmogelijk is geworden. De verklaring ligt volgens het PBL deels in lagere energieprijzen (dan tijdens de crisis), waardoor het gebruik van fossiele brandstoffen weer iets is toegenomen, en de CO2-uitstoot dus ook.
Een andere, wat mij betreft belangrijkere, reden is dat de investeringen in verdere verduurzaming van de energiemix meer en meer achterblijven bij de verwachting. Het Kabinet-Schoof heeft ervoor gekozen om de nationale klimaatdoelen van de vorige regering te handhaven. Tegelijkertijd wordt het daarvoor benodigde beleid en de financiële steun niet in lijn gebracht met deze ambitie. Sterker, veel subsidies worden verlaagd, de regelgeving verscherpt en het wantrouwen in ‘wiebelend politiek beleid’ niet weggenomen.
“Nederland is steeds minder ‘competitief’ zoals dat in de grote bedrijven heet”
Steeds meer bedrijven geven mede daarom aan dat de definitieve investeringsbeslissingen (Final Investment Decessions (FID’s)) niet genomen worden als gevolg van een verslechtering van de business case. Lagere en/of onzekere opbrengsten, oplopende kosten (belastingen, arbeid, materialen), netcongestie, steeds veranderende regelgeving (regulatory risk) en lagere subsidies maken het niet meer rond te rekenen. Zeker wanneer je als bedrijf de keuze hebt om je bedrijfsvoering in andere landen uit te breiden waar het wél rendabel is. Nederland is steeds minder ‘competitief’ zoals dat in de grote bedrijven heet.
Er zijn dus genoeg redenen om pessimistisch te zijn. Tegelijkertijd neem je tijdens vakanties letterlijk en figuurlijk afstand. Het wordt dan makkelijker om uit te zoomen, het grotere plaatje weer wat beter te zien en dingen iets meer te relativeren.
“De KEV mag dan niet hoopgevend zijn over het halen van toekomstige doelen, maar tot nu toe hebben we alle nationale doelen wél gehaald”
Als marktanalist kijk je een groot deel van de dag naar grafieken. Ook daar zie je veel volatiliteit, of beweeglijkheid, omdat markten direct alle gebeurtenissen en verwachtingen inprijzen. Als de prijs in een grafiek na een volatiele periode een rustigere periode ingaat, heet dat een adempauze nemen. Beleggers en investeerders komen dan weer tot bezinning en laten de markthectiek even voor wat het is. Als je de grafiek uitzoomt, wordt de dagelijkse beweeglijkheid ook minder relevant en krijg je een beter beeld van de langetermijntrend.
Zo ook voor het energie- en klimaatbeleid. De KEV mag dan niet hoopgevend zijn wat betreft het halen van de toekomstige doelen, maar tot nu toe hebben we alle nationale doelen wél gehaald. En met het EU-ETS en andere Europese regelgeving wordt de richting stabiel aangeduid: de lange termijn trend naar steeds minder CO2-uitstoot. Verschuivingen in het nationale beleid houden deze grotere (Europese) trend vooralsnog niet tegen. Iets waardoor je optimistisch zou kunnen zijn!
“Wil je de investeringen in de verduurzaming weer op gang krijgen, dan is het cruciaal dat de langetermijntrend duidelijk is én blijft”
Toch zien we hier ook wel degelijk de risico’s. Mario Draghi gaf in zijn recente rapport aan dat het Europese concurrentievermogen kan worden verbeterd door jaarlijkse investeringen van zo’n 800 miljard euro. Daarnaast stelt hij het verplaatsen van meer besluitvorming vanuit lidstaten richting de Europese Unie voor. Bij recente nationale verkiezingen zien we echter een tegengestelde trend: meer nationalisme.
Wil je de investeringen in de verduurzaming weer op gang krijgen, dan is het cruciaal dat de langetermijntrend duidelijk is én blijft. Nationaal beleid dat de Europese trend negatief beïnvloedt, schaadt het investeringsklimaat en de kans op het halen van de klimaatdoelen. Uiteindelijk kan de beweeglijke intraday grafiek ook wel degelijk de lange termijn trend doen keren. Hopelijk is het niet te laat en blijft de trend intact.
Het zijn de bedrijven die het overgrote deel van de investeringen moeten doen. Maar het is volgens mij de plicht van overheden om een investeringsklimaat te creëren waarin deze investeringen gedaan worden in een positieve business case. Dit is een voorwaarde voor commerciële bedrijven om bij te kunnen dragen aan het halen van de politieke doelen. Een langetermijntrend die hopelijk bij de politiek ook helder voor ogen blijft, terwijl zij zich druk maakt om alle hectiek en actualiteit van de dag.
Deze column was sinds 12 november te lezen op www.energiepodium.nl en is geschreven op persoonlijke titel.