Ik kom wel eens op een borrel. Ik word ook wel eens uitgenodigd voor een feestje. En ook een felicitatiebezoekje wijs ik niet af wanneer de kat van mijn buren jarig is. Zoals dat gaat op feestjes, borrels of anderszins sociale gebeurtenissen, voer je gesprekken met de aanwezigen. In mijn geval zijn dat vaak mensen met eenzelfde achtergrond als ik, die in mijn leeftijdscategorie vallen en een vergelijkbaar opleidingsniveau hebben genoten. Met andere woorden, ik spreek vooral witte, theoretisch opgeleide twintigers en dertigers. Die gesprekken gaan over van alles, maar ik merk in die gesprekken dat klimaatbewuste levensstijlkeuzes bij deze groep steeds vaker een rol spelen.
Zo vermijdt de een het vliegtuig als hij op vakantie gaat en doet de ander zijn vriend een emissierecht cadeau. Het zijn vrijwillige keuzes van individuen, vaak ingegeven met de gedachte zo ook een eigen steentje bij te dragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Er zit een duidelijk verschil tussen dit soort klimaatbewuste gedragingen en bijvoorbeeld het aanschaffen van zonnepanelen. In beide gevallen ben je als consument klimaatbewust bezig, maar in het tweede geval, zorgt de markt en/of de overheid (in de vorm van subsidies) voor de financiële prikkel om tot dit gedrag te komen. Met andere woorden, de consument wordt daarbij gestimuleerd om een klimaatbewuste keuze te maken. Deze regels gelden voor iedereen. Dat maakt het effectief. Immers, uiteindelijk moet iedereen richting klimaatneutraliteit bewegen.
Ik denk dat het onnodig is om te schrijven dat elke ton CO2 die we met zijn allen minder uitstoten richting klimaatneutraliteit, een gewonnen ton is. Met andere woorden, iedereen die vrijwillig klimaatbewust leeft, doet een duit in het zakje van de publieke zaak. Dat verdient een welgemeende chapeau! En toch vind ik het een beetje ongemakkelijk als ik hierover verhalen aanhoor. Dat heeft denk ik vooral te maken met het relatieve nut van individuele vrijwillige bijdragen aan uitstootvermindering ten opzichte van de kolossale opgave waar we met zijn allen voor staan. Ik vraag me af of degenen die uit eigen beweging klimaatbewust leven, een beetje gevoel hebben voor de ordes van grootte die onlosmakelijk verbonden zijn met klimaatverandering en de energietransitie.
Het boek: “How the world really works” van Tsjechisch-Canadees wetenschapper Vaclav Smil geeft een kijkje in de keuken van de orde van grootte van de energietransitie. De inmiddels 80-jarige emeritus hoogleraar beschrijft aan de hand van legio kwantitatieve voorbeelden hoe veelomvattend globale uitdagingen zoals de energietransitie zijn. Daarvoor heeft hij bovendien een appendix hoofdstuk opgenomen met een tabel met daarin veelvouden in het internationale systeem van eenheden dat in de tekst wordt gebruikt. De tabel loopt van hecto (102) tot en met yotta: een één met 24 nullen! Het is illustratief voor hoe omvangrijk de uitdagingen zijn waar de wereld voor staat. Zo noemt hij bijvoorbeeld dat de globale jaarlijkse CO2-uitstoot van verbranding van fossiele brandstoffen in 2019 zevendertig miljard ton bedroeg. Ofwel, 37 met negen nullen! Gefeliciteerd met je verjaardag en je emissierecht! Nu nog één ton minder dan zevendertig miljard te gaan!
Dit is slechts één van de vele kwantitatieve voorbeelden die Smil gebruikt om zijn pragmatische verhaal over het tegengaan van klimaatverandering kracht bij te zetten. Als ik de getallen tot me neem, kan ik persoonlijk niet anders dan concluderen dan dat vrijwillige bijdragen van een handjevol ons niet significant sneller bij klimaatneutraliteit brengen. Ze vergroten hooguit de bewustwording. Bovendien onthoud je je in mijn ogen eenzijdig van persoonlijke vrijheden wanneer je klimaatbewust probeert te leven. De publieke zaak wordt dus amper geholpen en zelf zit je bovendien met de opoffering. Nee, er is in mijn ogen maar één effectieve weg richting klimaatneutraliteit en dat is de weg via de politiek. Want het beleid dat de politiek maakt heeft betrekking op het collectief. Dat we op die weg in mijn ogen nog wat harder mogen rijden, is een ander verhaal.