De wereld koerst momenteel af op een dubbel zo hoge opwarming van de aarde als afgesproken in Parijs in 2015. Toen werd afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad. Uit een nieuwe editie van het Emission Gap Report blijkt dat de wereld afstevent op 3 graden opwarming. Op voorgaande klimaatconferenties werd telkens de ernst van de situatie benadrukt, maar effectieve afspraken om de opwarming een halt toe te roepen zijn uitgebleven. Het lijkt alsof de kloof tussen woorden en daden groter wordt. Toch staat de vraag wat er moet gebeuren om de opwarming in te perken opnieuw centraal op de 28ste klimaattop van de VN.
Het worden stroeve gesprekken en onderhandelingen, verwacht Wopke Hoekstra – Eurocommissaris Klimaat. Hij zal namens de Europese Commissie proberen de wereldwijde ambities op te schroeven om dichter bij de maximale 1,5 graad opwarming te komen. Tijdens het plenaire debat in het Europees Parlement over de COP28 zei Hoekstra dat het lastig zal worden om de neuzen dezelfde kant op te krijgen en bruggen te slaan tussen landen. Eilandstaten, kleine oliestaten, opkomende industrieën, ontwikkelingslanden en het ontwikkelde Westen, ze hebben allemaal een ander belang en een andere visie op de toekomst van het klimaat. Ook de internationale spanning tussen de Verenigde Staten en China en de oorlogen in Gaza en Oekraïne maken de gesprekken op dit politieke niveau lastiger.
Ondanks een vervelende uitgangspositie zullen regeringslanden, NGO’s en belangengroepen benadrukken dat klimaatactie nodig is. Naast het uitspreken van de noodzaak om in actie komen, is de klimaattop ook een plek om ervaringen te delen en te spreken over oplossingen.
De agenda
Als nieuwe Europese klimaatcommissaris zal het leiden van de Europese delegatie tijdens de COP28 voor Wopke Hoekstra een belangrijke verantwoordelijkheid zijn. Kijkend naar de inzet van Europa, zal aan de ene kant de oproep voor een verdrievoudiging van hernieuwbare energie door veel landen worden ondersteund. Zo bevestigden de VS en China in een gezamenlijke verklaring dat ze zich inzetten om de klimaatcrisis aan te pakken en zich zullen inspannen om de wereldwijde capaciteit voor hernieuwbare energie tegen 2030 te verdrievoudigen.
Aan de andere kant zal het Europese mandaat om te stoppen met fossiele subsidies meer stof doen opwaaien. Zo pleit het Europees Parlement voor tot het beëindigen van alle directe en indirecte subsidies voor fossiele brandstoffen op nationaal, EU- en mondiaal niveau, “zo snel mogelijk en uiterlijk in 2025“. Ook in een persconferentie van 20 november herhaalt Hoekstra het belang van deze afbouw, met uitzondering voor subsidies rondom energiearmoede of een rechtvaardige energietransitie. Dit is in lijn met de vraag vanuit de Tweede Kamer waar op 10 oktober van dit jaar een motie van Paternotte (D66) en Bontenbal (CDA) werd aangenomen om het afschaffen van fossiele tot diplomatiek speerpunt te maken in aanloop naar de COP28. Daarnaast stelde de minister voor Klimaat en Energie in een brief over de Milieuraad van 16 oktober, dat het gezamenlijk afschaffen van fossiele voordelen nodig is voor het behoud van een internationaal speelveld.
Het zal echter niet een makkelijke klus zijn voor Hoekstra om de subsidies inderdaad af te bouwen. Hoewel tijdens de COP26 al werd afgesproken om “inefficiënte” subsidies voor fossiele brandstoffen geleidelijk af te schaffen, zijn de subsidies voor fossiele brandstoffen de afgelopen twee jaar juist met $ 2 biljoen gestegen. Het IMF stelde dat subsidies voor olie, kolen en aardgas uitkwam op 7 biljoen dollar in 2022; het equivalent van 7,1 procent van het wereldwijde bbp. Hoekstra stelt daarnaast ook al bij voorbaat dat het een lastige onderhandeling wordt vanwege de geopolitieke situatie, waardoor de Amerikaanse president Biden ook niet zal aansluiten. Ook bestaan er zorgen in diverse landen over de economische stabiliteit vanwege stijgende energieprijzen. Bovendien wordt Sultan Ahmed al-Jaber, kritisch beoordeeld door verschillende NGOs zoals Greenpeace, vanwege zijn rol als CEO van de nationale oliemaatschappij, terwijl hij de functie van COP-voorzitter vervult.
Wat de COP dit jaar daarnaast extra precair maakt, is dat dit de eerste keer zal zijn dat de ‘Global Stocktake’ wordt afgerond. Dit is een uitgebreide beoordeling van de voortgang van de Overeenkomst van Parijs van 2015 die elke 5 jaar plaatsvindt en is bedoeld als basis voor toekomstig beleid. De eerste bevindingen zijn echter zeer kritisch. Zo schiet de uitvoering van het Akkoord van Parijs op alle gebieden tekort en ligt de wereldgemeenschap niet op koers om de doelstellingen te halen.
It’s all about the money
Net als voorgaande jaren gaat het ook dit jaar over geld. Vorig jaar werd op initiatief van een groep ontwikkelingslanden het schadefonds opgericht. Dit ging niet gepaard met concrete afspraken over wie verantwoordelijkheid neemt voor de kosten en wie er gebruik van mag maken. Dit jaar wisten de landen dat succes op dag één wel te behalen. Toch zullen alleen afspraken over geld niet volstaan. De roep om actie is luider en meer concrete toezeggingen zijn nodig, meer dan ooit.
