Herziening van het Reglement van Orde – de nieuwe spelregels in de Tweede Kamer.

Voor een effectieve public affairs-strategie is het natuurlijk essentieel om de procedures en de normen in de Kamer te kennen. In dit stuk kijken we naar welke nieuwe spelregels gelden voor de kersverse Tweede Kamer na het verkiezingsreces en waar dit Reglement vandaan komt.

Achtergrond

In het jaar 1815 werd het eerste Reglement van Orde aangenomen in de Tweede Kamer. Sindsdien is het Reglement een aantal keer herzien en uitgebreid. De laatste algehele herziening vond plaats in 1994, waarin o.a. werd besloten tot de inrichting van commissievergaderingen. Met een nieuwe commissiestructuur van vaste, tijdelijke en algemene commissies ook werden de bekende debatvormen Algemeen Overleg, Notaoverleg en Wetgevingsoverleg geïntroduceerd.

In de afgelopen 27 jaar zijn op meerdere gelegenheden kleinere wijzigingen in het Reglement doorgevoerd. Zo werd bijvoorbeeld in 1997 de profielschets voor de Kamervoorzitter in het Reglement vastgelegd, ontstond in 1998 het VAO (tweeminutendebat met de mogelijkheid tot het indienen van een motie) en werden in 2003 themacommissies als nieuwe commissievorm ingevoerd. In 2004 werd het spoeddebat geïntroduceerd, wat sinds 2011 door het leven gaat als dertigledendebat. In 2006 kregen burgers de mogelijkheid via een burgerinitiatief onderwerpen te agenderen bij de Kamer.

Commissie Van der Staaij

In 2018 is een werkgroep Herziening Reglement van Orde ingesteld, onder leiding van Kees van der Staaij (SGP). Deze commissie heeft in eerste instantie een verkenning gedaan naar de vraag of algehele herziening nodig is en, zo ja, welke herzieningen nodig zijn. Het rapport van deze commissie is op 30 oktober 2019 naar de Kamer gestuurd, in combinatie met een voorstel voor herziening.

De rode draad door de algehele herziening is het verbeteren van de balans in het Kamerwerk. De werkgroep van Van de Staaij constateerde in de verkenning dat de balans tussen debatten in de plenaire zaal en commissiezaal te wensen overliet. De focus van de Kamer ligt volgens de werkgroep te veel op de plenaire zaal met de bekende blauwe zetels.

Zo worden bijvoorbeeld verzoeken tot debataanvragen en brieven alleen tijdens de plenaire regeling van werkzaamheden ingediend. Volgens de werkgroep zou dit soms efficiënter in de commissiezaal kunnen.

Door de focus van de Kamer op de plenaire agenda bestaat er een lange wachtlijst van ongeplande debatten. De volle agenda leidt vaak tot avonddebatten en plots ingelaste stemmingen. Commissievergaderingen moeten hiervoor wijken en de Kameragenda wordt hierdoor erg onvoorspelbaar. De voorstellen van de werkgroep moeten de regelmaat en structuur in de plenaire agenda terugbrengen.

Hiervoor heeft de werkgroep een aantal concrete veranderingen in het Reglement van Orde voorgesteld. Op 25 februari jl. heeft de Tweede Kamer ingestemd met de algehele herziening en de bijbehorende voorstellen. Hieronder volgt een greep uit die nieuwe spelregels die in zullen gaan na het verkiezingsreces.

RvW

Het aantal plenaire regelingen van werkzaamheden wordt teruggebracht naar één moment per week. In die regeling kunnen voortaan alleen plenaire debatten worden aangevraagd. Het presidium is verantwoordelijk voor de planning van dit moment, maar dit zal naar verwachting op de dinsdagmiddag zijn. Er blijft ruimte om bij urgente, actuele kwesties een extra regeling van werkzaamheden in te plannen.

RvW in commissie

Aanvragen voor brieven van de regering worden voortaan in de commissies afgehandeld. Deze ‘commissie-regeling’ wordt gehouden bij aanvang van elke procedurevergadering. De gedachte hierachter is dat een commissie eerst voldoende geïnformeerd moet zijn voordat een plenair debat over een onderwerp kan worden gevoerd. Uitzondering vormen brieven ten behoeve van een plenair debat dat binnen een week zal plaatsvinden.

Vast tijdstip stemmingen

Het uitgangspunt het Regelement van Orde is om stemmingen zoveel mogelijk plaats te laten vinden om vaste tijdstippen in de week. Daarbij wordt het uitgangspunt van vaste stemmomenten in het Reglement opgenomen, maar bestaat wel ruimte om tussentijdse stemmingen te houden wanneer dat noodzakelijk is. Een amendement om naast de dinsdagmiddag ook op donderdag een vast moment voor stemmingen in te bouwen (om 16:00) is verworpen.

Vervaltermijn debatten

Het aantal ongeplande debatten vormt een toenemend probleem. Doordat debatten vaak pas na lang wachten gevoerd kunnen worden is het moeilijk voor minderheden om een onderwerp te agenderen. Om de lange lijst debatten beheersbaar te houden, komen alle debataanvragen te vervallen als ze niet binnen 12 weken worden ingepland. Deze termijn kan twee keer worden verlengd. Een debat kan dus nooit langer dan 36 weken op de rol staan.

Versterkte rol commissies

Naast de nieuwe commissie-regeling, waarin brieven en debatten kunnen worden aangevraagd, wordt de belangrijke rol van Kamercommissies onderstreept door de enigszins onduidelijke term ‘algemeen overleg’ te vervangen door een meer toepasselijke benaming: ‘het commissiedebat’. Het VAO of VSO zal voortaan ‘tweeminutendebat’ worden genoemd.

Procedurevergadering terugkijken

Om de transparantie van de besluitvorming in commissies verder te verbeteren kunnen procedurevergaderingen altijd teruggekeken worden via website van Debat Gemist.

Moties

Een ander probleem in de Kamer is de explosieve groei van het aantal ingediende moties. De werkgroep roept op dit punt op tot een meer gericht en selectief gebruik van moties door Kamerleden. Daarnaast onderschrijft de werkgroep andere ontwikkelingen om alternatieven voor het indienen van moties te onderzoeken en te stimuleren, zoals het registreren van toezeggingen op naam van Kamerleden. Met het oog op de effectieve tijdsbesteding van de Kamer wordt de ondersteuningseis voor moties geschrapt. De gevleugelde zin “‘Wordt het indienen van deze motie voldoende ondersteund? Dit is het geval. Dan maakt ze deel uit van de beraadslaging.’” vervalt hiermee.

Digitale Zaken

Er wordt een vaste commissie voor Digitale Zaken in het leven geroepen.

Artikelsgewijze behandeling wetsvoorstellen

Er is een amendement aangenomen waarin wordt vastgelegd dat de Kamer kan besluiten na een algemene behandeling een wetsvoorstel nog artikelsgewijs te behandelen. Daarbij kan de Kamer besluiten dat de artikelsgewijze behandeling in commissieverband in een wetgevingsoverleg plaatsvindt

Eindtijden Kamerdebatten

Er is een motie aangenomen waarin het Presidium verzocht wordt met een structurele oplossing te komen voor het probleem van de eindtijden van Kamervergaderingen. Vanwege de huidige coronamaatregelen eindigt de Kamer uiterlijk om 19:00, maar onder normale omstandigheden kunnen debatten tot diep in de nacht doorgaan.