Sinds een paar weken heeft Spanje het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie op zich genomen voor de tweede helft van 2023. Per 1 juli 2023 nam Spanje het stokje over van Zweden. Ondanks de vooruitgang die Zweden de afgelopen termijn boekte, ligt er een enorme stapel aan wetgevingsdossiers klaar voor Spanje. Het Spaanse voorzitterschap van de EU is het laatste volledig zittende voorzitterschap voordat de Europese Parlementsverkiezingen plaatsvinden en de campagnes in de aanloop naar de parlementsverkiezingen zouden een aantal weken van de wetgevende capaciteit van het voorzitterschap kunnen afknagen. Bovendien vonden enkele weken nadat het land het roer in de EU overnam ook de vervroegde nationale verkiezingen plaats. In de aanloop naar de Spaanse verkiezingen van juli 2023 heerste er onrust in Brussel. Men maakte zich zorgen dat de uitkomst van de verkiezingen het Spaanse voorzitterschap kon doen wankelen. De huidige Spaanse premier Pedro Sanchéz beloofde echter dat de termijn normaal zou verlopen en garandeerde robuust voorzitterschap. Inmiddels is duidelijk geworden dat de centrumrechtse Partido Popular (PP) de grootste partij is geworden met een voorsprong van 14 zetels op de partij van de sociaaldemocratische Sánchez. Een rechtse regering vormen zal echter nog een ingewikkelde kwestie blijken, omdat er geen duidelijke regeringsmeerderheid is voor PP. Zelfs met de behaalde 136 zetels kan PP namelijk geen coalitie vormen met het extreem-rechtse Vox. Vox zakte namelijk van 52 zetels naar 33 zetels. Bij elkaar geteld komen de twee partijen daarmee zeven zetels tekort voor een absolute meerderheid. Dit betekent dat de kansen nog niet verkeken zijn voor Sánchez, die zich de afgelopen jaren nadrukkelijk positioneerde in Brussel. De sociaaldemocratische PSOE van Sánchez wist, tegen de verwachtingen in, namelijk 31 procent van de stemmen binnen te harken. Als PP geen regering weet te vormen, dan mag PSOE nog een poging wagen. Op het moment van schrijven is daarom nog onduidelijk wat de uitkomst gaat worden, en of de uitkomst invloed zal hebben op het Spaanse voorzitterschap in de EU.
Los van de eventuele invloed van de Spaanse nationale verkiezingen, onthulde Sanchéz op 15 juni de prioriteitenlijst van het Spaanse voorzitterschap van de Raad van de EU. De vier prioriteiten luiden: het herindustrialiseren van de EU en het waarborgen van strategische autonomie, vooruitgang boeken op het gebied van groene transitie en milieu, het bevorderen van sociale en economische rechtvaardigheid en het versterken van de Europese eenheid.
Industrialisatie en Strategische autonomie
Hoewel de internationale oriëntatie van de EU veel economische voordelen en welvaart met zich heeft meegebracht, heeft deze openheid ook gezorgd voor de offshoring van essentiële industrieën. Dit heeft ervoor gezorgd dat de EU in hoge mate afhankelijk is geworden van derde landen op het gebied van o.a. energie- en voedselvoorziening. De huidige geopolitieke ontwikkelingen zetten deze afhankelijkheid in een nieuw daglicht. Naar aanleiding van de Russische inval in de Oekraïne is pijnlijk duidelijk geworden hoe afhankelijk Europa is van derden voor voedsel en energie. Daarom zal het Spaanse voorzitterschap de komende periode dossiers prioriteren die de ontwikkeling van strategische industrie en technologie binnen Europe stimuleren en die bevoorradingsketens diversifiëren en versterken. Spanje heeft aangegeven hierbij specifiek te willen focussen op Latijns-Amerika op het gebied van handel en kritieke grondstoffen en de EU-CELAC top.
Energie
Ook in het kader van energie prioriteert Spanje onafhankelijkheid, maar ook het verlagen van de energierekening, het concurrerender maken van bedrijven en het creëren van nieuwe, groene banen. Het Spaanse voorzitterschap zet zich daarom op twee terreinen in. In de eerste plaats het hervormen van de elektriciteitsmarkt om de inzet van hernieuwbare energie te versnellen, elektriciteitsprijzen te verlagen en de stabiliteit van het netwerk te verbeteren. In maart stelde de Europese Commissie al een herziening van de elektriciteitsmarkt voor. Voor Spanje, ontvankelijk voor interventionisme, was het voorstel een belangrijke overwinning. De komende periode zal Spanje dan ook hard aan het dossier blijven werken. Ook andere landen hebben al aangegeven aan het einde van het jaar tot een overeenkomst te willen komen. Het voorstel zal namelijk niet alleen de volatiele energieprijzen enigszins aan banden leggen, maar zal ook Europa’s afhankelijkheid van Russisch gas beperken.
Ten tweede zet Spanje zijn tanden in het Decarbonized Gas Package dat een soepele transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame alternatieven beoogt. Het pakket heeft als doel de overgang van de gassector naar hernieuwbare en koolstofarme gassen, met name biomethaan en waterstof, te faciliteren in het kader van de EU-klimaatdoelstellingen voor 2050. Het pakket bevindt zich momenteel in de trilogenfase, wat zou kunnen betekenen dat het pakket onder Spaans voorzitterschap wordt afgedaan.
Rechtvaardigheid en eenheid
Tot slot pleit Spanje voor de vaststelling van minimale en gemeenschappelijke normen voor de vennootschapsbelasting in alle lidstaten en wil belastingontduiking door grote multinationals bestrijden. Daarnaast staat ook een herziening van het meerjarig financieel kader 2021-2027 op de planning. Spanje wil bovendien aandringen op de uitbreiding van werknemersrechten en rechten van kwetsbare groepen. In een wereld van onzekerheid en toenemende geopolitieke spanningen moet de EU verenigd blijven, stelt Spanje. Daarom moeten de lidstaten vooruitgang blijven boeken op het gebied van integratie en instrumenten blijven ontwikkelen waarmee ze samen de grote uitdagingen van deze tijd kunnen aangaan. Hiermee geeft het voorzitterschap aan rechtvaardigheid en solidariteit als leidraad te nemen de komende periode.
Al met al, zal het Spaanse voorzitterschap geen tijd hebben om stil te zitten, want met deze bomvolle agenda is er hoe dan ook werk aan de winkel. Of Spanje in staat zal zijn om eenheid te creëren te midden van meningsverschillen, nationale én Europese verkiezingen en met een overvolle wetgevingsagenda, zal de komende periode nog moeten blijken.
