Prinsjesdag 2022: Niets nieuws onder de zon…?

“In de spoedig aan te bieden energienota stelt het kabinet een integraal beleid voor om te komen tot een vertraging van de groei van het verbruik en een vergroting van de zekerheid van de energievoorziening.” Het had zomaar vandaag tijdens Prinsjesdag kunnen zijn gezegd. Ware het niet dat deze zin uit de Troonrede van 1974 komt. Ook toen zorgde de geopolitiek ingezette verminderde levering van energie voor een ontwrichting van de samenleving. Was het toen het niet leveren van olie van staatsgestuurde ondernemingen uit het Midden-Oosten, nu is het vooral het niet leveren van gas uit een staatsgestuurde onderneming uit Rusland. De crisis op de Europese – en dus Nederlandse – energiemarkten toont dat de rol van energie in de maatschappij onverminderd fundamenteel is en tot in de haarvaten van alle economische activiteit en comfort raakt.

Het is in deze context dat de aandacht voor de koopkracht – traditioneel het thema van Prinsjesdag – nog sterker is geworden. De coronapandemie is Nederland relatief goed doorgekomen. De initiële sterke economische opleving is weer onder druk komen te staan, zo niet gekanteld, door de spanning in de energiemarkt als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Inmiddels dekt de term koopkracht niet meer voor iedereen de lading: het betalen van de boodschappen en energiearmoede is iets waar (zelfs) Nederland mee te maken heeft gekregen. De hoge inflatie, ook gevoed door de hoge energieprijzen, leidt tot een herwaardering van de uitgaven van het Rijk. De ruim 18 miljard euro aan extra uitgaven, waaronder een energietoeslag voor nu en extra uitgaven voor het klimaatfonds voor straks, getuigen van de urgentie. Sterker nog, dat dit een bijzonder uitdagende tijd is, ook politiek gezien, blijkt ook uit het gisteren gesloten akkoord over het verlagen van de energieprijzen voor huishoudens. Een akkoord met een waarde dat kan oplopen tot 10 miljard Euro. En een akkoord nadat de miljoenennota was vastgesteld – en uitgelekt. De gestegen inkomsten uit o.a. gas bieden een interessante natuurlijke hedge voor de hogere uitgaven om die prijzen te compenseren. Maar ook interessant is hoe de begroting straks standhoudt in een fragiele coalitie en voldoende zorgen in de maatschappij voor stevige oppositie.

Vandaag, Prinsjesdag 2022, is dus een belangrijke dag. Op de dag van de formele start van het parlementaire jaar wordt het begrote kasboek voor 2023 gepresenteerd. Terwijl de geopolitieke ontwikkelingen in onze nabijheid direct doorwerken in de bestedings- en investeringsruimte van de burger, consument en bedrijven. Daar zit ook de uitdaging van deze tijd: alles is met elkaar verweven, oplossingen voor het ene kunnen onbedoelde negatieve gevolgen hebben voor het andere. Binnen het domein van energie en daarbuiten. Zo is het klimaatvraagstuk onlosmakelijk verweven met energie. Maar ook met bijvoorbeeld onze andere elementaire voorziening: water. De zomer van vorig jaar bracht Nederland te veel water, dit jaar is er grote droogte. Tegelijkertijd raakt de droogte op zijn beurt weer de energievoorziening (koelwater voor elektriciteitscentrales, aanvoer van kolen). Er is ook een relatie met de landbouw, waar de invloed van de oorlog in Oekraïne sterk merkbaar is in de graanprijzen. Maar de landbouw is ook een sector waar eveneens een crisis heerst vanwege de stikstofuitstoot, met als fundamentele inzet de omvang van een traditioneel belangrijke sector in Nederland – en als grote exporteur ook voor het buitenland. Daar bovenop komt nog de droogte van dit jaar dat ook weer impact heeft op de stikstofuitstoot. Daarmee is de cirkel rond, zou je kunnen zeggen.

Dat de cirkel rond is, is natuurlijk een veel te eenvoudige beschrijving. Want de implicaties van alle ontwikkelingen zijn groot. Erg groot. Voor u betekent het dat uw marktvraagstukken breder zijn geworden. Het betekent ook dat iedere uiting onder een vergrootglas ligt. Het betekent ook dat het beleid dat we kenden niet volledig meer is om de crises het hoofd te bieden. Onorthodoxe ingrepen wordt genoemd, in Den Haag en in Brussel. Minder markt, meer overheid? En alleen nu in deze crisis, of verandert het systeem structureel? Een ding is zeker, de koppeling tussen de praktijk en de politiek is nu belangrijker dan ooit. Het beleid dat nu ontwikkeld wordt, is bepalend voor de komende jaren. Ons adagium ‘Op tijd is te laat’ is nu relevanter dan ooit.

Publieke Zaken is actief op alle drie transities: energie en klimaat, water en landbouw. Publieke Zaken staat voor het maken van de verbinding tussen uw markt en Den Haag – maar ook lokaal bestuur en Brussel. Juist door de verbinding te zoeken moet Nederland sterker, weerbaarder en gelijker uit de crisis komen. Kunnen we u verder helpen in deze verbinding vorm te geven? Onze adviseurs staan voor u klaar om gedetailleerd de miljoenennota te bespreken.