Beleid rond certificatenhandel is ontstaan om hernieuwbare energieprojecten te stimuleren. Er zijn certificaten voor het gebruik van gassen, thermische energie, brandstoffen en elektriciteit. Dit Themarapport gaat hoofdzakelijk in op de markt voor Garanties van Oorsprong (GvO’s) voor elektriciteit.
GvO’s voor elektriciteit zijn certificaten die garanderen dat een hoeveelheid elektriciteit is opgewekt uit bepaalde energiebronnen. GvO’s zijn verhandelbaar binnen de Europese Economische Ruimte (EER) en worden in Nederland beheert door VertiCer. De markt voor GvO’s is echter complex door variërende nationale regelgeving en het gebrek aan geharmoniseerd beleid binnen de EU. Tegelijkertijd is er nieuw EU-beleid aangenomen dat rapportageverplichtingen stelt aan de milieu-impact van bedrijven. Dit kan ervoor zorgen dat de markt voor GvO’s nieuwe vraagimpulsen krijgt, omdat bedrijven GvO’s kunnen gebruiken als onderdeel van hun duurzaamheidsrapportage.
Nederland verbruikt op jaarbasis relatief veel meer GvO’s dan dat het produceert. Het aanbod van GvO’s wordt op de korte termijn met name beïnvloed door weersomstandigheden. Op de langere termijn is de groei van opwekkingscapaciteit van hernieuwbare elektriciteit een belangrijke aanbodfactor. Aan de andere kant zijn elektriciteitsverbruik, macro-economische omstandigheden, beleidsmaatregelen en sociale druk belangrijke vraagfactoren.
Als we uitzoomen naar de marktdynamiek in Europa, zien we dat naast Nederland, ook Duitsland een groot vraagoverschot heeft. Dit wordt mede veroorzaakt door het beleid in Duitsland dat ervoor zorgt dat gesubsidieerde productie van hernieuwbare elektriciteit niet in aanmerking komt voor het aanvragen van GvO’s. De vraagoverschotten die in bepaalde landen voorkomen, worden grofweg gecompenseerd door aanbodoverschotten in landen zoals Noorwegen, Zweden en Frankrijk. Dit zijn landen waar relatief veel GvO’s uit waterkracht vandaan komen.
De prijsbewegingen van GvO’s waren de afgelopen jaren zeer volatiel. De prijzen van Europese GvO’s piekten in de maanden oktober en november van 2022 rond de tien euro per megawattuur. Een belangrijke oorzaak hiervan was de droogte in met name Noorwegen dat jaar, waardoor het aanbod van GvO’s uit waterkracht flink onder druk stond. In 2023 golden er ook nog lange tijd hoge prijzen tussen de drie en acht euro per megawattuur. Inmiddels zijn de prijzen wat meer genormaliseerd tot minder dan drie euro per megawattuur. Belangrijke oorzaken van de daling van de prijzen sinds de piek zijn de normalisatie van de waterkrachtniveaus, de snelle groei van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen in 2023 en het besluit van het Verenigd Koninkrijk om geen Europese GvO’s meer te accepteren. Verwacht wordt dat de vraag naar GvO’s in 2025 toe zal nemen, onder andere door beleidswijzigingen die het gebruik ervan interessanter maken voor bedrijven.
In de toekomst zullen GvO’s voor waterstof een steeds grotere rol gaan spelen. Deze GvO’s werden in 2022 geïntroduceerd. Naast deze GvO’s kijken we in dit Themarapport ook naar de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de GvO-markten van achtereenvolgens groen gas, thermische energie en brandstoffen.